Alarmlicht

"Alleen vrouwelijke chauffeur inzetten!!!!" staat er in mijn dashboardscherm. Zoiets zie ik niet vaak. Er zal zeker iets aan de hand zijn, maar ik heb geen idee of dat komt omdat de ouders van mijn passagier vreselijk bezorgd zijn, of omdat er slechte ervaringen met mannelijke chauffeurs zijn geweest.

Het meisje dat eraan komt lopen is denk ik een jaar of twaalf, op die leeftijd vind ik dat moeilijk in te schatten. Ze leunt zwaar aan de arm van de groepsleidster die haar naar de taxi brengt, ze plakt bijna aan haar. De andere kinderen die worden opgehaald rennen en springen rond, maar dit meisje blijft plakken. Pas als het autoportier open staat, laat ze de leiding los. Naar mij kreunt ze een keer, roept enkele malen "papa mama", gooit haar tas op de achterbank en stapt in op de passagiersstoel. 
"Ze praat nauwelijks, maar ze verstaat en begrijpt alles wat je zegt", vertrouwt de groepsleidster me nog toe voordat we vertrekken. 
Het is vrijdagavond en Birgit mag naar huis, 60 kilometer verderop, naar "papa mama". 

"Zal ik de radio aanzetten?" stel ik voor als we het zorgpark uitrijden. Ze maakt een geluid en een beweging waaruit ik opmaak dat ze 'nee' bedoelt. Prima, het maakt mij niet uit of de radio wel of niet aanstaat. Maar nog geen vijfhonderd meter verder gaat ze zelf aan de knoppen morrelen. "Wil je toch de radio aan? Dat kan, zoek zelf maar iets moois." De groep waar Birgit vandaan komt is voor zover ik weet voor kinderen met communicatieproblemen, verder hebben ze wel een redelijk normale intelligentie. Birgit moet op haar leeftijd dus best iets leuks uit kunnen zoeken. 

Het lijkt wel of ze haar keuze niet kan maken, steeds blijft ze nieuwe zenders zoeken. Als ze er weer een gevonden heeft, luistert ze hooguit tien seconden en dan gaat ze weer verder. "O, hier wil ik naar luisteren, laat zo maar staan", zeg ik als ik het gerommel beu ben en er een vrolijk top-40 nummer voorbijkomt. Birgit trekt haar hand terug van de radio, maar dan ineens schiet hij weer uit, naar de volumeknop die wijd open gaat. "Ho stop! Dat doet pijn aan mijn oren. De radio mag niet harder dan 6, zullen we dat afspreken?" Ik kan haar reactie niet zien in de donkere auto, ik zie alleen dat haar handen verdwijnen uit het dashboardlicht. Nu de radio zachter staat hoor ik de clignoteur klikken en op het dashboard knipperen de alarmlichtjes. Blijkbaar heeft Birgit per ongeluk op de rode gevarendriehoek gedrukt, die zit recht onder de volumeknop van de radio. "Oeps, dat zijn de alarmlichten. Die doen we maar niet aan, dat staat zo gek als er niks aan de hand is".

Birgit trekt zich even terug en dan voel ik opeens dat ze tegen de zijkant tegen mijn bril tikt. Ze maakt gebaren die ik in het donker nauwelijks zie en die ik ook niet begrijp. Uit haar tas trekt ze een brillenkoker tevoorschijn. "Zo, heb jij ook een bril? Laat eens zien." Vanuit mijn ooghoek zie ik dat ze haar bril opzet en ik kijk even opzij. Veel te donker om het goed te zien, maar dat maakt niks uit. "Die is mooi. Wat een leuke bril heb jij. Staat je goed." Birgit zet hem weer af en poetst de bril op met de zoom van haar T-shirt. Dan duikt ze in haar tas om er een spuitflacon en een poetsdoekje uit te halen. Nadat ze de glazen uit haar bril zowat heeft weggepoetst, gaat ze aan mijn bril trekken. "Niet doen, ik kan mijn bril niet afzetten, dan zie ik niks", overdrijf ik. Ze trekt zich terug op haar stoel.

Ik moet linksaf, tijdens het voorsorteren let ik even niet op Birgit die rechts van me zit. Ineens schiet ik van schrik haast door het dak, zó hard draait ze het radiovolume weer open. "Stop!! Dit wil ik niet. Je blijft van die radio af! Je laat me zo hard schikken, ik botste bijna tegen die auto."
Het verkeer vraagt zoveel aandacht dat ik niet naast me kan kijken, maar ineens voel ik een hand die over mijn rechterarm streelt. Dat doet ze een paar keer, daarna pakt Birgit mijn hand van het stuur en begint hem te kussen. "Ach gekkerd, zeg ik. Zó boos was ik nou ook weer niet. Je liet me alleen vreselijk schrikken. Niet meer doen hoor, want van schrik kan ik zo een ongeluk maken. En mag ik nou mijn hand terug? Ik moet sturen."

Hooguit vijf minuten later maakt Birgit opnieuw gebruik van een moment waarop het verkeer heel veel aandacht van mij vraagt. Opeens knipperen de alarmlichten. Ik zet ze uit. Eigenlijk wil ik nu niets verbieden, want het lijkt wel of ze verboden aangrijpt om juist speciaal die verboden dingen te gaan doen. Ik moet haar een alternatief bieden, iets dat ze wel mag doen, iets dat voor haar interessant is en dat mij niet stoort. Maar wat? In een donkere auto is het moeilijk zoeken, zeker als je 120 km/u rijdt en je aandacht bij het drukke verkeer moet houden. 

Ik denk iets te lang na, want voor ik het weet heeft ze wéér de alarmlichten aangezet. "Dit kan niet. Stop. Dit mag je echt niet doen. Dat is heel gevaarlijk! Ik wil nu dat je echt overal vanaf blijft."
Ik weet dat dit niet echt zal helpen. In al die jaren dat ik bij de buitenschoolse opvang werkte, heb ik dat wel geleerd. Je kunt veel beter de aandacht van het verbodene afleiden en een alternatief bieden. Als ze daarop ingaat, maak je haar complimentjes en benadruk je dat gewenste gedrag. Ieder kind zoekt bevestiging, en als je die positieve gedragingen maar goed bevestigt, verdwijnen de negatieve vanzelf. En altijd als ik dat in de praktijk toepaste, werkte het. Niet alleen in mijn werk, maar ook bij mijn eigen kinderen.

Maar ja, dan moet je wel de mogelijkheid hebben om het gedrag te sturen. Hier in de auto is niets te doen voor dit meisje. Binnen en buiten is het donker, ik kan dus geen visueel spelletje bedenken. Verbaal kan ze ook niets, dus dat valt ook af. Ze heeft al geprobeerd mijn smartphone te pakken, maar die wil ik haar niet geven, zeker niet nu ik niet kan controleren wat ze ermee doet. En terwijl ik dit probleem op moet lossen, moet ik ons ook veilig door het drukke verkeer loodsen. Ik besluit dus maar niets te doen. De rit zal hooguit drie kwartier duren, de helft zit er al op. Dan zitten we de rest maar uit, al dan niet met gemopper. Als ik dit meisje nou wekelijks zou vervoeren, dan was het iets anders. Dan zou ik vooraf zorgen dat ik wat alternatieven voor haar had. Dan zou ik ook een band op kunnen bouwen, zodat we elkaar beter kunnen gaan begrijpen. Maar dat heeft nu geen zin, daarvoor ontbreekt de tijd. 

Terwijl deze gedachten door mijn hoofd flitsen schiet ineens het volume van de radio weer omhoog. Zo is het echt genoeg. Waar ik eerst alleen dringend vroeg, maar ervoor waakte om toch maar niet een moppertoon te gebruiken, zet ik nu mijn boze mopperstem op. "En nu is het helemaal afgelopen! Zet de radio maar uit, pas als jij rustig blijft zitten en nergens meer aan komt, mag hij aan. Niet eerder!!"
Ik voel haar naast mij schrikken en verstijven. Even maar. Dan vlijt ze haar hoofd tegen mijn arm, eerst voorzichtig en als ik niet reageer steviger. Opnieuw streelt ze mijn arm, vervolgens gaat ze iets meer rechtop zitten en aait ze door mijn nek. Dit wil ik niet, HELP! 
Als ze vervolgens over mijn borst gaat aaien is voor mij de maat vol. Maar mopperen mag ik niet meer, het blijkt dat dat de zaak alleen erger maakt. Dus draai ik me een beetje naar haar toe en zeg: "He gekkie, ga maar weer gauw rechtzitten. Als jij zulke gekke grapjes maakt kan ik toch niet goed sturen? Kijk maar eens naar buiten, je bent bijna thuis. Kun jij me aanwijzen welke kant ik op moet rijden?"
De straatverlichting schijnt op haar enthousiaste gezicht. Eindelijk kan ik haar weer zien. Ze knikt uitbundig en wijst me dan naar het juiste adres. Papa komt haar al tegemoet en meteen hangt Birgit weer helemaal aan zijn arm, net zoals ze bij de groepsleiding deed. En net als bij de leiding en bij mij, lijkt het of ze het liefst helemaal in haar vader weg wil kruipen.

Oef, wat een bijzonder kind. Ik ga me nu toch afvragen hoe dat met mannelijke chauffeurs gegaan zou zijn. Maar ik vraag me vooral af wat hierachter zit, hoe komt een kind zo? En ook: waarom wordt hier door de begeleiding niet voor gewaarschuwd? Privacyregels zijn prima, maar bij een warme overdracht -zoals dat in het jargon heet- zou je toch wel íets hierover kunnen zeggen? Of handvatten kunnen geven hoe je hiermee het beste om kunt gaan? Of als de leiding echt niets over wil dragen, kunnen ze Birgit een gameboy of ander speeltje meegeven waarmee ze zichzelf kan bezighouden. Dan is haar aandacht afgeleid van de chauffeur. 
Ik kan me namelijk niet voorstellen dat ik de enige ben die dit is overkomen.